Waar herken je de overgang aan en wat helpt echt?
Als vrouw krijg je er uiteindelijk allemaal mee te maken: de overgang. 1.9 miljoen vrouwen in Nederland zijn op dit moment in de overgang. Wat is de overgang eigenlijk en is het hetzelfde als de menopauze? Waar herken je de overgang aan en wat gebeurt er precies tijdens deze fase van het leven van een vrouw? We vertellen dit allemaal in deze blog. Hierin lees je ook meer over hormonen tijdens de overgang en wat er werkt tegen klachten tijdens de overgang. Zo lees je ook meer over hoe voeding en leefstijl hierbij kunnen helpen.
Gebruik het onderstaande menu om snel te navigeren naar wat je zoekt of scroll door deze uitgebreide blog heen.
De overgang, wat is dat, waar herken je het aan en wat gebeurt er in deze periode?
De overgang is de hele fase waarin je hormoonveranderingen (& klachten) ervaart. De menopauze is geen periode, maar het specifieke moment 12 maanden nadat jouw laatste menstruatie plaatsvindt, of beter gezegd, twaalf maanden na deze laatste menstruatie. Na dit moment spreek je van postmenopauze. Daarom is het noodzakelijk om na de laatste menstruatie minstens twaalf maanden anticonceptie te blijven gebruiken om ongewenste zwangerschap te voorkomen. Maar je menstruatie blijft dus vaak niet van de een op de andere dag opeens weg. Er gaan vaak jaren aan vooraf van een onregelmatige cyclus. De periode waarin deze onregelmatigheden plaatsvinden tot en met een jaar ná je laatste menstruatie wordt de perimenopauze genoemd. Tijdens de perimenopauze varieert je lichaamsproductie van oestrogeen en progesteron, twee hormonen die door je eierstokken worden gemaakt, sterk.
Waar herken je de overgang aan?
Ongeveer 82% van de vrouwen heeft last van symptomen van de overgang en 70% heeft klachten die dagelijks de kwaliteit van leven beïnvloeden. Je kunt herkennen dat je in de overgang zit doordat je menstruatie ineens vaker uitblijft of je een periode zit waarin de menstruatie ineens vaker komt. Aan welke klachten kun je nog meer herkennen dat je in de overgang zit? Hieronder vind je de meest bekende symptomen:
Opvliegers
Opvliegers komen vaak voor tijdens de overgang en kunnen gepaard gaan met gevoelens van angst, irritatie, zweet en paniek. Dit is een van de meest bekende symptomen waar je de overgang aan kunt herkennen. Opvliegers kunnen van enkele seconden tot minuten duren. Meestal duurt het 3 tot 5 minuten, maar voor sommige kan het gevoel zijn dat dit uren duurt. Opvliegers komen vooral in de nacht voor. Waarom opvliegers vooral ‘s nachts voorkomen is nog onbekend. Opvliegers tijdens werksituaties zijn natuurlijk helemaal vervelend, want probeer nog maar eens bij de les te blijven met een zwetend, rood hoofd.
Nachtzweten
Nachtelijk zweten of transpireren is een veel voorkomend symptoom waar je aan kunt herkennen dat je mogelijk in de overgang zit. Ze worden meestal gekenmerkt door perioden van intens zweten die optreden tijdens de slaap. Waarom komt nachtzweten eigenlijk voor tijdens de overgang? De exacte mechanismen achter nachtelijk zweten tijdens de overgang zijn nog niet volledig duidelijk.
Eén van de belangrijkste factoren die bijdragen aan nachtelijk zweten tijdens de overgang, is de plotselinge dips in de oestrogeenspiegels die gedurende deze tijd optreedt. Oestrogeen is een belangrijk hormoon dat onder andere helpt bij het reguleren van de lichaamstemperatuur. Naarmate de oestrogeenspiegels veel schommelen, kan de interne thermostaat van het lichaam verstoord raken, wat kan leiden tot periodes van zweten en blozen.
Hartkloppingen
Een andere manier waar je aan kunt herkennen dat je mogelijk in de overgang bent zijn hartkloppingen. Deze kunnen een veelvoorkomend en verontrustend symptoom zijn voor veel vrouwen. Maar waarom treden deze hartkloppingen eigenlijk op tijdens de overgang? Het fenomeen wordt vaak veroorzaakt door schommelingen in hormoonspiegels, met name oestrogeen. Deze hormonale veranderingen kunnen de hartslag beïnvloeden en leiden tot het ervaren van hartkloppingen.
Hartkloppingen tijdens de overgang zijn meestal normaal
Hoewel hartkloppingen tijdens de overgang meestal onschuldig zijn, kunnen ze wel als zeer ongemakkelijk worden ervaren. Het is belangrijk om te begrijpen dat dit in de meeste gevallen een normaal onderdeel is van de overgang en dat het vaak vanzelf verbetert naarmate het lichaam zich aanpast aan de veranderende hormoonspiegels. Vertrouw je het niet of komen er hartziekten voor in je familie, neem dan contact op met je huisarts.
Plotseling aankomen in gewicht
Ben je plotseling aankomen in gewicht? Dit is een veelvoorkomend verschijnsel tijdens de overgang en kan voor veel vrouwen een bron van frustratie zijn. Je kunt zo ook herkennen dat je mogelijk in de overgang zit. Maar waarom gebeurt dit eigenlijk tijdens de overgang? De gewichtstoename tijdens de overgang kan worden toegeschreven aan verschillende factoren, waaronder veranderingen in hormoonspiegels, vertraagde stofwisseling en veranderingen in lichaamssamenstelling. Met name schommelingen in oestrogeenspiegels kunnen leiden tot gewichtstoename, vooral rond de buikstreek.
Een afname aan spiermassa en een toename van vetmassa speelt mogelijk ook een rol bij gewichtstoename
Bovendien kan een afname van spiermassa en een toename van vetweefsel ook bijdragen aan gewichtstoename tijdens deze fase van het leven van een vrouw. Het is belangrijk om te begrijpen dat gewichtstoename tijdens de overgang een normaal en natuurlijk onderdeel is van het verouderingsproces, maar dat het ook kan worden beïnvloed door levensstijlfactoren zoals dieet en lichaamsbeweging.
Daarnaast zijn er ook andere klachten waaraan je kunt herkennen dat je mogelijk in de de overgang bent:
- Stemmingswisselingen, irritatie (kort lontje), je somber voelen of emotionele instabiliteit (snel huilen);
- Slecht slapen en enorm vermoeid zijn als je opstaat. Misschien ben je vaak midden in de nacht klaarwakker;
- Laag libido, last hebben van vaginale droogheid en seks voelt niet meer fijn;
- Droge slijmvliezen (last met contactlenzen, pijn bij het vrijen);
- Herhaaldelijke blaasontstekingen;
- Gewrichtsklachten;
- Steeds dunner wordend haar en een droge huid;
- Haargroei op je kin of bovenlip;
- Geen of minder vaak sociale activiteiten willen ondernemen;
- Misschien zelfs depressie of angstklachten.
Herken jij je in de bovenstaande klachten? Misschien zit je dan wel in de overgang! Neem contact op met je huisarts voor het stellen van de diagnose en het vinden van een passende behandeling voor jou.
Op welke leeftijd raak je in de overgang en is dit erfelijk belast?
We hebben het vooral gehad over waar je de overgang aan kunt herkennen. Laten we het nu hebben over de leeftijd wanneer het meestal voorkomt en erfelijkheid. De overgang kan worden beïnvloed door genetische factoren. Dit betekent dat vrouwen van wie de moeder of andere vrouwelijke familieleden op jonge leeftijd in de overgang zijn gegaan, mogelijk een verhoogd risico hebben om ook vroeg in de overgang te komen. Normaal gesproken begint de overgang meestal tussen het 45e en 55e levensjaar. Het gemiddelde in Nederland ligt rond de leeftijd van 51 jaar. De duur van de overgang varieert van 2 tot 10 jaar, waarbij sommige vrouwen het met minder klachten ervaren dan anderen. De overgang is en blijft een individuele ervaring. Wel kunnen levensstijlfactoren, zoals roken, leeftijd en etniciteit, mogelijk van invloed zijn op de timing en duur ervan.
Welke hormonen spelen een rol bij de overgang?
Tijdens de overgang ondergaat het lichaam van een vrouw ingrijpende hormonale veranderingen. Welke hormonen spelen een rol bij de overgang? Bij de overgang spelen voornamelijk oestrogeen en progesteron een belangrijke rol. Oestrogeen, een cruciaal vrouwelijk geslachtshormoon, wordt geproduceerd in verschillende delen van het lichaam, zoals de eierstokken, vetweefsel, placenta en bijnieren. Oestrogeen is verantwoordelijk voor verschillende aspecten van de vrouwelijke fysiologie, waaronder de ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken, het reguleren van de menstruatiecyclus en bij zwangerschap. Progesteron, een ander belangrijk hormoon, wordt voornamelijk geproduceerd in de eierstokken en speelt een rol bij de menstruatiecyclus en zwangerschap.
Hoe kun je herkennen dat je mogelijk in de overgang bent met betrekking tot hormonen?
Wat er gebeurt is dat tijdens de perimenopauze de eicellen in je eierstokken steeds minder reageren. Dit leidt tot fluctuerende hormoonspiegels en uiteindelijk tot stoppen van de productie van o.a. oestrogeen en progesteron. Deze schommelingen in je hormonen, geven die typerende klachten zoals opvliegers, moodswings, nachtzweten. In de postmenopauze fase zie je dat deze overgangsklachten weer kunnen verdwijnen, want dan zijn er geen grote fluctuaties meer. Helaas blijft ongeveer 30% last houden van overgangsklachten na de menopauze. Maar dan nemen ook de risico’s op aandoeningen als borstkanker en osteoporose toe.
Herken jij je in de symptomen van de overgang? Lees hier hoe je de diagnose overgang kunt vaststellen?
Er zijn verschillende manieren om de overgang vast te stellen. Hieronder bespreken we de twee bekendste methodes.
Diagnose op basis van klinische evaluatie en analyse van de symptomen
Artsen kijken vaak naar symptomen die jij als vrouw ervaart, zoals opvliegers, schommelingen in je cyclys, je leeftijd, stemmingswisselingen en slaapproblemen, als leidraad bij het vaststellen van de overgang. Herken jij je in deze symptomen van de overgang? Hoe meer van deze symptomen aanwezig zijn, hoe waarschijnlijker het is dat je als vrouw in de overgang bent. Er wordt natuurlijk ook nagevraagd of je nog menstrueert en of je een onregelmatige cyclus hebt. Dit is de meest gebruikte methode om te testen of je in de overgang bent.
Laboratoriumtests
Door bloedonderzoek te doen op de derde dag van de menstruatie, kan worden nagegaan of het FSH verhoogd is en het oestrogeen verlaagd is. De symptomen en hormoonspiegels verschillen echter van vrouw tot vrouw en labtests vertellen ook niet hoe lang het nog zal duren voor de menstruatie helemaal zal uitblijven, dus zijn niet altijd van toegevoegde waarde. De waarden in het bloed zeggen ook niets over hoe ernstig de klachten zijn en hoe lang de overgangsklachten gaan duren.
Conclusie: een grondige evaluatie door een arts is essentieel voor een nauwkeurige diagnose en het opstellen van een passend behandelplan. Ga dus naar de huisarts als je klachten van de overgang ervaart.
Herken jij je in de klachten bij de overgang? Lees hier wat er helpt tegen deze klachten!
Veel vrouwen ervaren opvliegers tijdens de overgang. Dit is een van de meest voorkomende symptomen. Wat helpt er echt bij klachten van de overgang? Gebruik de onderstaande strategieën om deze klacht en andere overgangsklachten te helpen verminderen.
Het aanpassen van de voeding
Sinds de verwestering blijken de overgangscijfers en rapportages van opvliegers extreem te groeien! Hiermee lijkt het erop dat ons voeding- en leefstijlpatroon invloed heeft. Een dieet met meer plantaardige en onbewerkte voedingsmiddelen kan opvliegers verminderen. Het vermijden van triggers zoals suikers, cafeïne (zit in koffie, zwarte thee en chocola), alcohol en pittig voedsel, kan ook helpen. Lees ook welke voeding goed is in onze blog over voeding bij PCOS, waarbij hormonen ook een rol spelen.
Praktische tips om opvliegers te beheersen
Het koelen van het lichaam, regelmatige lichaamsbeweging (minimaal 30 minuten per dag) en het beoefenen van langzame ademhalingstechnieken, kunnen allemaal helpen bij het verlichten van opvliegers en andere symptomen. Het maakt niet uit wat voor soort lichaamsbeweging je kiest; alles helpt. Zelfs een korte wandeling na de lunch kan bijdragen aan alertheid gedurende de dag en een betere nachtrust. Kies voor luchtige kleding gemaakt van materialen zoals katoen, zijde of wol, die vocht goed kunnen opnemen. Voor een comfortabele nachtrust is het aan te raden om onder katoenen lakens te slapen in plaats van onder een synthetisch dekbed.
Tips bij slaapproblemen tijdens de overgang
Heb je last van slaapproblemen? Problemen met slapen of in slaap komen is een veel voorkomende klacht tijdens de overgang. Probeer een vast slaapritme te handhaven door op vaste tijden naar bed te gaan en op te staan, en ontwikkel een rustgevend bedritueel. Denk aan activiteiten zoals yoga of meditatie voor het slapengaan. Daarnaast kan het beperken van cafeïne (dit zit ik koffie, zwarte thee en chocola) en alcoholconsumptie aanzienlijk bijdragen aan een betere nachtrust. Vermijd bijvoorbeeld koffie na 14.00 uur en beperk alcohol tot maximaal één consumptie per dag. Vermijd ook zware maaltijden voor het slapengaan.
Creëer een slaapvriendelijke omgeving door te zorgen voor een donkere, stille slaapkamer die exclusief voor slapen wordt gebruikt. Kijk dus geen tv in bed en leg je telefoon een paar uur voor het slapen weg. Deze kunnen namelijk de slaaphormonen onderdrukken en mentale overstimulatie kunnen veroorzaken. Neem minstens een uur voordat je gaat slapen, de tijd om te ontspannen en de prikkels te minimaliseren, zodat je een rustige nachtrust tegemoet gaat. Zorg daarnaast dat er voldoende ventilatie is door het raam open te doen.
Supplementen tijdens de overgang
Supplementen tijdens de overgang spelen een belangrijke rol bij het ondersteunen van de algehele gezondheid, met name de botgezondheid.
Vitamine D suppletie
Vitamine D is hierbij van essentieel belang, omdat het de opname van calcium uit voedsel bevordert. Deze vitamine is nodig voor het behoud van stevige botten en tanden en kan het risico op botontkalking verminderen. Bovendien heeft vitamine D een positieve invloed op een goede spierwerking en het immuunsysteem.
Hoewel voedingsmiddelen zoals vette vis vitamine D bevatten en zonlicht de belangrijkste bron is, wordt geadviseerd om dagelijks een vitamine D supplement te nemen. Voor vrouwen van 50 jaar en ouder is het advies om naast een gezond voedingspatroon dagelijks een vitamine D supplement (10 microgram) te gebruiken.
Calcium suppletie en voedingsadvies
Gedurende de overgang neemt de opname van calcium bij vrouwen af als gevolg van hormonale veranderingen. Dit kan verder verslechterd worden door factoren zoals: overmatig alcoholgebruik, onvoldoende lichaamsbeweging, beperkte blootstelling aan zonlicht en het ontbreken van vitamine D-suppletie. Bovendien leidt een dieet dat rijk is aan dierlijke eiwitten tot een verhoogde uitscheiding van calcium via de urine, wat afkomstig is van de botten. Plantaardige voedingsmiddelen bevatten over het algemeen meer calcium (400 gram spinazie bevat al bijna de helft van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid calcium), hoewel de opname uit plantaardige bronnen iets minder efficiënt is dan uit dierlijke bronnen. We raden vooral aan om veel groene groente te eten, zodat je voldoende calcium binnenkrijgt.
Overige aanbevolen supplementen
Naast calcium en vitamine D zijn andere voedingsstoffen ook belangrijk voor de gezondheid van gewrichten en botten, zoals fosfor, magnesium, mangaan, zink en vitamine C. Deze voedingsstoffen zijn overvloedig aanwezig in groenten en fruit, en het is daarom van groot belang om deze voedingsmiddelen royaal te eten. Dit draagt niet alleen bij aan de ondersteuning van gewrichts- en botgezondheid, maar ook aan de algehele gezondheid van het lichaam.
Medicijnen bij overgangsklachten
Medicijnen kunnen een effectieve behandeling zijn voor vrouwen die last hebben van overgangsklachten. Deze medicijnen vullen het tekort aan oestrogeen aan, waardoor symptomen zoals opvliegers, stemmingswisselingen en vaginale droogheid kunnen verminderen of zelfs verdwijnen. Het is belangrijk op te merken dat bij het gebruik van oestrogeen alleen, er een verhoogd risico op baarmoederkanker kan ontstaan. Daarom wordt vaak een combinatie met progesteron voorgeschreven, tenzij de baarmoeder is verwijderd. Er zijn verschillende opties beschikbaar voor het toedienen van deze hormonen, waaronder pleisters, sprays, gels, pillen en hormoonspiralen.
De voordelen van medicatie met hormonen
De voordelen van medicijnen met hormonen zijn talrijk, waaronder een significante vermindering van opvliegers, met gemiddeld 18 opvliegers minder per week. Bovendien kan hormoontherapie een positief effect hebben op de gezondheid van het hart en de bloedvaten, evenals op de botdichtheid, wat belangrijk is voor het voorkomen van osteoporose.
De nadelen van medicijnen met hormonen
Echter, er zijn ook nadelen verbonden aan het gebruik van deze medicijnen. Veel voorkomende bijwerkingen zijn onder meer gespannen borsten, hoofdpijn en misselijkheid. Bovendien is er een verhoogd risico op de vorming van bloedpropjes, wat kan leiden tot trombose. Zolang oestrogenen worden gecombineerd met progesteron, bestaat er geen verhoogd risico op baarmoederslijmvlieskanker. Als je kortdurende hormonen gebruikt wordt het risico op borstkanker niet verhoogd. Bij langdurig gebruik is dit nog niet met zekerheid te zeggen.
Wil je kijken welke medicijnen kunnen helpen bij jouw klachten, neem dan contact op met je huisarts.
Tips bij libidoproblemen tijdens de menopauze
Heb jij minder zin in seks of pijn tijdens het vrijen? Daar hebben meer vrouwen in de overgang last van. Lagere oestrogeenspiegels tijdens de overgang kunnen leiden tot diverse seksuele problemen, waaronder dunner worden van de vaginale huid, irritaties, droogheid en een verhoogd risico op blaasontsteking. Het is belangrijk om openlijk met je partner te communiceren over deze lichamelijke veranderingen. Neem extra tijd voor het voorspel, aangezien het langer kan duren voordat de vagina vochtig wordt. Wees niet bang om aan te geven wat onprettig of pijnlijk is tijdens seksueel contact. Als de problemen aanhouden, is het raadzaam om ze te bespreken met een huisarts voor verdere ondersteuning en advies.
Conclusie
Bespreek altijd met je huisarts of een zorgverlener voordat je wijzigingen aanbrengt in je dieet, medicatie en supplementen (zoals kruiden en vitamines), om ervoor te zorgen dat deze aanpak geschikt is voor jouw behoeften en gezondheidstoestand. Door met je huisarts in gesprek te gaan kom je erachter wat je kunt doen om jouw symptomen bij de overgang te verminderen.
Conclusie: leren omgaan met klachten bij de overgang
In deze blog hebben we uitgebreid besproken wat de overgang inhoudt en waar je de klachten van de overgang aan kunt herkennen. Van opvliegers tot slaapproblemen, van libidoverlies tot stemmingswisselingen, de overgang kan een uitdagende periode zijn. Gelukkig zijn er verschillende strategieën en behandelingen beschikbaar om de symptomen te verlichten en het welzijn te verbeteren. Of het nu gaat om het aanpassen van je dieet, het toepassen van ontspanningstechnieken of het overwegen van medicatie, er zijn opties die kunnen helpen. Het is belangrijk om met een zorgverlener te praten om een behandeling te vinden die bij jou past.
Wil je meer weten over waar je de overgang aan kunt herkennen en hoe je kunt omgaan met de overgang om je welzijn te verbeteren? Bekijk dan onze pagina over 1-1 coaching bij de overgang.
De 5 meest gestelde vragen over de overgang
Hieronder vind je de vijf meest gestelde vragen over waar je de overgang aan kunt herkennen, de diagnose, erfelijkheid en behandeling. Mocht je een andere vraag hebben, voor je dan vrij om contact met ons op te nemen.
Symptomen van dat je in de overgang zit: schommelingen in je menstruatiecyclus, opvliegers, stemmingswisselingen, slaapproblemen, vaginale droogheid en verminderd libido. Deze symptomen kunnen echter variëren van persoon tot persoon en niet alle vrouwen ervaren ze op dezelfde manier of in dezelfde mate. Een combinatie van deze symptomen gedurende een langere periode kan wijzen op de overgang.
Gemiddeld begint de overgang tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar (51 is de gemiddelde leeftijd), maar de timing kan variëren afhankelijk van genetica, levensstijl en andere factoren.
Bij de overgang spelen verschillende hormonen een rol, maar de belangrijkste zijn oestrogeen en progesteron. Deze hormonen zijn betrokken bij het reguleren van de menstruatiecyclus en het handhaven van de gezondheid van de voortplantingsorganen. Tijdens de overgang kunnen schommelingen in deze hormoonspiegels leiden tot een breed scala aan symptomen.
De overgang kan worden vastgesteld door symptomenanalyse en soms door laboratoriumtests. Artsen gebruiken vaak de symptomen die een vrouw ervaart, zoals opvliegers, stemmingswisselingen en slaapproblemen, als leidraad bij het vaststellen van de overgang. Laboratoriumtests, zoals het meten van hormoonniveaus in het bloed, kunnen helpen bij het bevestigen van de diagnose, maar zijn meestal niet nodig. Doe dit altijd onder begeleiding van je huisarts.
Effectieve behandelingen voor overgangsklachten omvatten hormoontherapie, medicatie en levensstijlaanpassingen. Hormoontherapie kan helpen bij het verlichten van symptomen door de hormoonspiegels aan te vullen of te stabiliseren. Daarnaast kunnen levensstijlaanpassingen zoals dieet, lichaamsbeweging en stressmanagementtechnieken ook helpen bij het verminderen van symptomen en het verbeteren van de algehele gezondheid tijdens de overgang.
Wil je meer weten over hoe je kunt omgaan met de overgang en je welzijn kunt verbeteren? Bekijk dan onze pagina over 1-1 coaching bij de overgang.
Bronnen:
(1) Chuni, N., & Sreeramareddy, C.T. (2011). Frequency of symptoms, determinants of severe symptoms, validity of and cut-off score for Menopause Rating Scale (MRS) as a screening tool: a cross-sectional survey. BMC Women’s Health, 11, 30.
https://link.springer.com/article/10.1186/1472-6874-11-30
(2) Makara-Studzińśka, M.T., Kryś-Noszczyk, K.M., & Dudek, D. (2014). Epidemiology of the symptoms of menopause–an intercontinental review. Menopause Review/Przegląd Menopauzalny, 2014(1), 1.
(3) Woods, N.F., & Mitchell, E.S. (2005). Symptoms during the perimenopause: prevalence, severity, trajectory, and significance in women’s lives. The American Journal of Medicine, 118(12B), 14S-24S.
(4) Pelosi, E., Simonsick, E., Forabosco, A., Garcia-Ortiz, J.E., & Lee, J.H. (2015). Dynamics of the ovarian reserve and impact of genetic and epidemiological factors on age of menopause. Biology of Reproduction, 92(5), 130, 1-9.
(5) Stuenkel, C.A., Davis, S.R., Gompel, A., Lumsden, M.A., Murad, M.H., Pinkerton, J.V., & Santen, R.J. (2015). Treatment of symptoms of the menopause: an Endocrine Society clinical practice guideline. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 100(11), 3975-4011.
(6) Silva TR, Oppermann K, Reis FM, Spritzer PM. Nutrition in Menopausal Women: A Narrative Review. Nutrients. 2021; 13(7):2149.